Een myoclonie is een plotselinge, schokachtige contractie van een spier of een groep spieren. De meeste mensen kennen deze bewegingen wel. Bijvoorbeeld vlak voor het inslapen voel je een plotselinge schok, zogenaamde benigne slaap myoclonieën. Een ander voorbeeld is de hik, een myoclonie van het middenrif. Dit zijn fysiologische myoclonieën.
Er zijn veel medicijnen die myoclonieën als bijwerking geven. In een overzichtsartikel staat een uitgebreide lijst met medicijnen waarbij myoclonieën als bijwerking zijn beschreven (antibiotica, antidepressiva, antipsychotica, opiaten, cytostatica, antidementiemiddelen, antiparkinsonmiddelen, anxiolytica, lithium, anti-epileptica en nog anderen). Soms ontstaan de myoclonieën na het starten van deze medicijnen soms na dosisverhoging of plotseling staken van het middel.1 Binnen de psychiatrie is clozapine gebruik een bekende oorzaak van myoclonieën, wat veelal samengaat met een te hoge bloedspiegel van clozapine. Dat kan ontstaan door het plotseling staken met roken of interactie met een ander medicijn (bijv. fluvoxamine).2,3 Ook lithium en antidepressiva kunnen myoclonieën geven, vaak bij een hogere dosering.4,5
Myoclonieën kunnen worden ingedeeld in positieve, negatieve en actie myoclonieën. Bij een positieve myoclonie is er sprake van spierschokken, terwijl bij een negatieve myoclonie de spierkracht kortdurend wegvalt. Bij actie myoclonie ontstaat de myoclonie bij een beweging of wordt de myoclonie door beweging verergerd. Een negatieve myoclonie is onder meer beschreven bij clozapine als het door de knieën zakken.
Myoclonieën geïnduceerd door medicijnen zijn vrijwel altijd volledig reversibel na het staken van het veroorzakende middel.
Filmpjes
Voorbeeld van een positieve myoclonie.
Voorbeeld van een negatieve myoclonie.
Publicaties
- Janssen S, Bloem BR, van de Warrenburg BP. The clinical heterogeneity of drug-induced myoclonus: an illustrated review. J Neurol 2017; 264(8): 1559-66.
- Chochol MD, Kataria L, O’Rourke MC, Lamotte G. Clozapine-Associated Myoclonus and Stuttering Secondary to Smoking Cessation and Drug Interaction: A Case Report. J Clin Psychopharmacol 2019; 39(3): 275-7.
- Wigard ME, van Gool AR, Schulte PF. [Addition of fluvoxamine to clozapine: theory and practice]. Tijdschr Psychiatr 2013; 55(2): 113-21.
- Caviness JN, Evidente VG. Cortical myoclonus during lithium exposure. Arch Neurol 2003; 60(3): 401-4.
- Spigset O, Hedenmalm K, Dahl ML, Wiholm BE, Dahlqvist R. Seizures and myoclonus associated with antidepressant treatment: assessment of potential risk factors, including CYP2D6 and CYP2C19 polymorphisms, and treatment with CYP2D6 inhibitors. Acta Psychiatr Scand 1997; 96(5): 379-84.
- Uzun O, Bolu A, Tasci AB, Ogur B. Knee Buckling (Negative Myoclonus) Associated With Clozapine: Reports on 3 Cases. Clin Neuropharmacol 2020; 43(1): 26-7.